Çıldır, en eski Türk yerleşim merkezlerinden biridir. Heredot tarihinde de bahsedildiği gibi, M.Ö. 650-700 yılları arasında bölgeye gelen Saka Türkleri, Çıldır’ a ebedi Türk olma damgasını vurmuşlardır. Zaten Çıldır adı da oradan gelmektedir.
Çıldır, Oğuz Han’ın Çavuldur Boyu adının; Çavuldur (Çaldur) Çıldır şeklinde fonetik bir değişikliğe uğramış biçimdir.
Çavuldur, Oğuz’un Gökhan’dan olma ikinci torunudur. Yöre halkının meskuniyeti, böylece 1071 Zaferi’nden çok daha gerilere gider. Öyle ki, Anadolu kapılarını ebedi olarak Türklere açacak olan Sultan Alpaslan’ın ordusu, Çıldır’a geldiğinde, Akçakale mevkiinde üç gün misafir edilir ve ordusuna takviye birlikler verilir.
Çıldır’ın bilinen tarihi zamanımızdan 6000 yıl öncesine gitmektedir. Yapılan araştırmalarda Hurrilerin burada Akçakale ada kenti olmak üzere bir devlet kurduklarını göstermiştir. M.Ö. 1900-1400 yılları arasında kurulan Kitanlı Devleti Çıldır gölü ve çevresine 500 yıl hakim olmuştur. Bundan sonra merkezi otoritesi kayıp olan Hurilerin 600 yıl süren derebeylik devresinde Akçakale Köyü merkez olmak üzere Gökdağ, İnektepe, Kalaça, Akçakale’ nin kuzeyinde Senger denilen yerlere birer kale kurarak derebeylik yörede egemen olmuştur. Özellikle Senger- Gökdağ üzerinde Trabzon’a kadar uzanan tarihi ipek yolunun bir kolunun da kontrol altına alınabilmesi için bir tepenin yapay engellerle sarplaştırılmasıyla dikkati çeker. Burası hem Çıldır gölüne hem’ de Çıldır ovası’ na hakim bir derebeylik’ idi.
Daha sonra aynı ırktan olan URARTU Devleti’nin egemenlik sürdüğü görülür. M.S. 650 yıllarında SAKA Devleti, URARTU Devletinin egemenliğine son vermiştir. Bir süre sonra yani M.S. 429 yılında 200 yıl boyunca İranlılar Çıldır’a hakim oldular. Bu dönemin izleri mezarda ateş yakmak ve ateşe su dökmenin günah sayılması gibi inançlarla günümüze ulaşmıştır. 450-500 seneleri arasında Musevi inancını kabul etmiş olan Hazarlar büyük bir Devlet kurarak Çıldır ve çevresini’ de topraklarına kattılar. Bu dönemde buralarda bulunan Kazak ve Borcalı’lara TEREKEME adı verilirdi.
Selçuklu Sultanı Alpaslan 1064 yılında Horasan’dan büyük bir ordu ile gelip Mayıs ayında Cavak Sancağının merkezi olan Akçakale’ yi feth etti. Alpaslan’ ın savaşmadan teslim olma önerisini götüren İbni Mücahit ve Ebu Semre-yi Akçakale Beyi öldürttüğünden kent savaşla alındı ve gece yakıldı. Gölün doğu kıyısındaki Albiz Kalesi’ de alınarak yakılıp yıkıldı. Çıldırın İdaresi Alpaslan’ın kayın pederi sayılan Müslüman Loru Terekeme beylerine verildi. Akçakale, Akal-Palak halkı göç ederek yanan şehirlerinin yerine Ahırkelek Kalesini yaparak yerleştiler. Türkçe’de Şeytan anlamına gelen Albız halkı ise Rabat (Yıldırımtepe) kuzeyine Şeytan Kalesini yaptılar. 1064 yılından itibaren Çıldır bölgesi merkezi Şeytan Kale oldu.
Loru Terekeme Beyleri Cavak Sancağını 60 yıl idare ettiler. Kıpcaklar 1124 yılında Daryal boğazından geçerek Çıldır’ı ele geçirdiler. Kıpçaklar Gürcüler in Bangrat Kırallarını tahta geçirdiler. Bu dönemde Çıldır’ dan diğer bölgelere büyük göçler oldu. 1125 yılında Çıldır Gürcülerden Harzem Şah’ ların eline geçti.
1239-1240 yıllarında Moğollar Harzem Devletini yıkarak Çıldır’ ı aldılar. Moğollar Ardahan, Çıldır ve Ahıska’ nın yönetimini Kıpcak beylerine verdiler. Dönem dönem beylikler egemenliği altında kalan Çıldır Osmanlı Padişahı Kanuni Sultan Süleyman’ın Oltu, Ardahan ve Kars’ ı almasından sonra 1546 yılında Safavı Şahı birinci Tahmasap Çıldır’ı Ata bek’ lerden alarak Cavak beylerinden Varaza oğlu Mahmut Hana verdi. Çıldır’ da Rabat ve Şeytan Kalesini yönetim merkezi yaptı. Safavi’ ler ve Osmanlılar Çıldır ve Ardahan arasında baskın ve talanlarla birbirlerini hırpaladılar. İran Serdarı Tokmahan ile Osmanlı Ordusu 09 Ağustos l578 günü Zurzuna, Purut ve Suhara (Çıldır, Eşmepınar ve Aşıkşenlik) arasında şimdiki Çıldır düzünde meydan muharebesi yaparak Şeytan Kalesi alındı. Lala Mustafa Paşa Fethedilen yerlerde 3 eyalet kurdu. Evliya Çelebi Seyahatnamesinde eyaletlerden birisi olan Çıldır eyaletini Osmanlının doğudaki en güçlü ve zengin eyalet olduğunu belirtmiştir.
93 Harbi olarak geçen savaş sonrasında 1877 yılında bölge yeniden Rusların eline geçti 14 Temmuz 1878’ de yapılan Berlin anlaşmasıyla Ruslara savaş borcu olarak verilecek olan 245 milyon Osmanlı altınının 200 milyonunu karşılamak üzere 3 sancak denilen Kars, Çıldır ve Batum sancakları Ruslara teslim edildi. 1917 yılında Rusya’da başlayan Bolşevik ihtilalini fırsat bilen Gürcüler bağımsızlıklarını ilan ederek Çıldır’ ın işgaline başladılar. Bu dönemde Çıldır Gürcülerle Ermeniler arasında çekişme bölgesi haline geldi. İşgale direnen Çıldır’ da yaşanan, Meryem ve Kotanlı köylerinin katliamlarından sonra iki yerleşim birimi yok edildi. Bu dönemde 19 Mayıs 1919’ da Samsun’ dan doğan güneş Amasya, Erzurum ve Sivas’ ta Ülkeyi aydınlatmaya başlamış, Çıldır’ dada Kuvay-i Milliye direnişi başlamıştır. Direnişe karşı başlatılan sindirme hareketi sırasında 1828 yılında Ruslarla yapılan Türkmen Çay anlaşmasıyla yaşadıkları bölgeler Ruslara bırakılan bu sebeple oralardan göç eden ve kitleler halinde Çıldır’ a yerleşen Terekemeler ile o zamana kadar Çıldır’ da yaşayan halktan büyük gruplar göç etmeye başladılar. Ancak Kuvay-i Milliye güçleri ve halk ozanı Aşık Şenlik gibi insanlar göçü değil, savaşarak kurtuluşu anlatmaya başladılar.
Merkezi Erzurum’ da olan 15. Kolordu, Kazım Karabekir komutasında Milli Şura kuvvetlerinin yardımı ile önce Ermenilerin sonrada Gürcülerin üzerine yürüdü. 25 Şubat 1921 günü Çıldır düşman işgalinden kurtularak Çıldır Türk topraklarına katılmıştır.
İLÇE MÜFTÜLÜĞÜMÜZÜN
A) KURULUŞ
Çıldır İlçe Müftülüğü Diyanet İşleri Başkanlığı’na bağlı olarak İlçenin Din Hizmetlerini yürütmektedir. Müftülüğün idari işlerini İlçe müftüsü yürütmektedir.1972 yılından itibaren bu göreve fakülte mezunu müftüler atanmaktadır.
Çıldır İlçe Müftülüğü Türkiye Diyanet Vakfına bağlı hizmet binasındakibürosunda hizmet vermektedir.
B) PERSONEL VE ARAÇ GEREÇ DURUMU
1- Personel Durumu.
a) Mevcut Durum.
İlçe Müftülüğümüzde (1) Müftü (2) V.H.K.İ. (33) İmam Hatip , (1) Vekil İmam-Hatip (3) Kur’an Kursu Öğreticisi olmak üzere toplam (40) personel bulunmaktadır.
b) Olması Gereken.
İlçe Müftülüğümüzde (1) Müftü, (2) Vaiz, (2) V.H.K.İ. (35) İmam-Hatip (5) Kuran Kursu Öğreticisi(2) Müezzin Kayyım ve (1) Hizmetli olmak üzere toplam (46) personel olması gerekmektedir.
c) İhtiyaç Duyulan Personel:
İlçe Müftülüğümüzde mevcut kadroya göre (2) Vaiz , (2) İmam- Hatip, (2) Müezzin-Kayyım, (2) Kur’an Kursu Öğreticisi, (1) Hizmetli ve (1) Şoför olmak üzere (9) personele ihtiyaç vardır.
2- Araç Durumu:
a) Mevcut Durum:
İlçe Müftülüğümüzde Türkiye Diyanet Vakfına ait 06 DV 2619 plakalı hususi oto mevcuttur.
3- Gereç Durum
a) Mevcut Durum :
Müftülüğümüz’de (2) adet fotokopi makinası , (1) adet fax cihazı ve (4) adet bilgisayar ,(1) adet projöksiyon cihazı mevcuttur.
C) HİZMET BİNALARI LOJMAN VE YATIRIMLAR
1- Müftülük Hizmet Binasının Durumu:
a) Mevcut Durum: Müftülüğümüzün hizmet binası 1996 yılında şu anki durumuna getirilmiştir ve 2016 yılında yapılan tadilat ve onarımı yapılmıştır. 1.kat Kuran Kursu , Kömürlük ve Kalorifer dairesi , 2. kat lojman (2 adet) , 3.kat müftü lojmanı ve müftülük idare bürosu olarak kullanılmaktadır.
b) İhtiyaç Durumu:
Müftülük sitesinin ihata duvarının yükseltilmesi ve bazı kısımlarına sıva yapılması gerekmektedir. Şiddetli yağmurlarda alt katta sel basmasına karşı binanın sağlamlaştırılmasına ihtiyaç vardır.
2-Köylerde cami durumu:
a)Mevcut durum:
İlçemiz ve köylerin de toplam (34) kadrolu cami bulunmaktadır.(2) köyümüzde ise hiç cami bulunmamaktadır. Köylerimizdeki bütün camilerimiz betonarme taş duvardan yapılmış ve tavanı çatı ile kapatılmıştır. Köylerimizde (3) adet tarihi nitelikte cami bulunmaktadır. (Aşıkşenlik , Gölbelen ve Kayabeyi köyü camilerimizdir ayrıca Kayabeyi köyüne günümüz şartlarına uygun yeni bir cami yapılmıştır.) yine bu camilerin 34 tanesi minareli olup 1 tanesi minaresizdir.
b) İhtiyaç durumu:
Camilerde kışın ısınmak için yerel yakacak olan tezek kullanıldığından camilerimizde kirlenme ve koku meydana gelmekte ,bu ise huzurlu bir ibadete engel teşkil etmektedir.bu nedenle camilerimizde ısınma tesisatı olarak fiziki şartları uygun olan camilerimizin kalorifer çekilmesi ayrıca camilerimizin yapımından günümüze kadar üzerinden uzun yıllar geçmiş olması nedeniyle bazı camilerimizin başta çatısı olmak üzere genel olarak camilerin bakım ve tamirata ihtiyacı vardır.
3-Lojmanlar:
a)Müftülük Hizmet Binası Lojmanları:
Müftülüğümüzde 100 m2 ,70 m2 ve 60 m2 den oluşan 3 adet lojman mevcuttur.
b)Merkez ve Köy cami lojmanları:
Merkez caminin 1 adet 90 m2 betonarme lojmanı mevcuttur.Köylerimizde yeterli 21 tanesi kullanışlı olmamakla birlikte toplam 28 adet cami lojmanı bulunmaktadır. 3 köyümüzde inşaat halinde ( Kotanlı, Sabaholdu, Yıldırımtepe) olup 4 köyümüzde ( Baltalı, Akçakale,Akçil,Doğankaya) lojman bulunmamaktadır.
c)İhtiyaç durumu:
İlçe Merkezinde Müezzin –Kayyım için 1 adet lojman ve köylerimizde görevlilerimizin mağduriyetinin giderilmesi açısından 4 adet cami lojmanına ihtiyaç duyulmaktadır.
d) Yatırımlar :
İlçe Merkezinde yeni camii inşaatına başlanmış ve kaba inşaatı tamamlanmıştır.
Kayabeyi köyünde cami inşaatı minaresi ve lojmanıyla beraber bitirilmiş olup çevre düzenlemesi yapılacaktır.
Kuzukaya Köyünde Cami arsası hazine tarafından tahsis edilmiş olup 2017 yılı mayıs ayı içerisinde camii inşaatına başlanacaktır.
D HİZMETLER
1-Din Hizmetleri:
İlçemiz ve köylerinde İmam-hatip olarak görev yapan personelimizin, halkı dini yönden bilgilendirme, doğru din anlayışını benimsetme, bu konudaki eksikleri giderme görevlerini yerine getirmekte ve halkın dini taleplerine cevap vermektedir.
2-Vaaz ve İrşad Hizmetleri:
İlçemiz Müftüsü başkanlığında kurulan vaaz ve irşad ekibi tarafından ilçe merkez ve köylerindeki camilerde halka hizmet verilmektedir. Vaaz konuları İl Müftülüğü tarafından belirlenmektedir.
3- Eğitim Öğretim Hizmetleri:
İlçemiz merkez ve köylerindeki görevlilerimiz müftülüğümüzün denetiminde 4 adet Kur’an Kursunda , Camilerde cami dersleri ve Yaz Kur’an Kursları adı altında halktan istekli olanlara dini konularda bilgi vermekte ve Kur’an-ı Kerim okumayı öğretmektedirler. Talep daha çok bayanlardan gelmekte, gençlerden ve okullardan fazla talep gelmemektedir.